HASIERA HONI BURUZ MAPA EMAKUMEAK MEG EKARPENA EGIN

Creative Commons lizentzia


2024 IAMETZA

LEGE OHARRA PRIBATUTASUN POLITIKA

HARREMANETARAKO

SAIOA HASI  

Emakumeak

Albaitaria

Luz Zalduegi Gabilondo bizkaitar albaitaria izan zen. Albaitaritza ikasketak amaitu zituen Euskal Herriko lehen emakumea izan zen. Estatuko hirugarrena. Kargu eta izendapen esanguratsu ugari izan zituen bizitzan zehar.

Luz Zalduegi Mallabiko Osma baserrian jaio zen. Txikitan Zengoitteko auzo-eskolara joaten zen, oinez. Mallabian hasitako prestakuntza Gasteizen eta Madrilen jarraitu zuen. Batxiler ikasketak Madrilgo Cardenal Cisneros Institutuan egin zituen, errebalida frogak arrakasta handiz gainditu eta ikasturte horretatik aurrera, ikasle ofiziala izan zen. Ondoren, 1930eko urrian, albaitaritza ikasketak hasi zituen, Madrilgo Enbaxadoreen kaleko...
Gerra Zibilean eraila

Maravillas Lamberto Ioldi (Larraga, Nafarroa Garaia, 1922ko ekainaren 28a – 1936ko abuztuaren 15a) Espainiako Gerra Zibilean eraila izan zen. Aita, Vicente Lamberto, herriko militante sozialista zuen. Guardia Zibila haren bila etxean azaldu zenean, Maravillas alabak harekin joan nahi izan zuen. Udaletxean bahiturik, Maravillas behin eta berriz bortxatu ondoren, hil egin zuten, aitarekin batera. Haren gorpua biluzik txakurrei eman zieten eta gorpuzkiak erre zituzten.

Fermin Balentzia nafar bakarlariak kanta bat ondu zuen haren omenez, Gerra Zibileko fusilatuen omenezko ekitaldietan kantatu ohi dena. 2009. urtean, Berri Txarrak taldeak Maravillas kanta eskaini zion Payola diskoan. Iruñeko Lezkairu auzoan, haren omenez gune bat Maravillas Lamberto Yoldi izendatzea erabaki zen 2015. urtean. 2017ko abenduaren 2an, Iruñeko Alde Zaharreko gaztetxea irekitzeko ekitaldi ofizialean, jakitera eman zen gune honen izen berria Maravillas izango...
Hizlaria

Maria Antonia Eskibel Navarrete liberal sutsua eta frantsestua izan zen Espainiako Independentzia Gerra garaian. Ospe handia izan zuten berak Gasteizen antolatu ohi zituen tertuliek.

Maria Antonia Xabiera Bernarda Simona de Roxas Juana Nepomucena Josefa Eskibel Navarrete Gasteizen jaio zen 1778ko otsailaren 2an. Gasteizko familia noble batean, gurasoak Legardako markesak izan zituen, Ignacio Vicente Eskibel Peralta eta Manuela Isidora Navarrete Lisón de Tejada. Legarda sendiaren jauregia Zapatagile kalean kokatuta zegoen, Santo Domingo plaza izkinean. Espainiako Independentzia Gerran ezaguna egin zen Miguel Ricardo Alaba Eskibel, Alaba Jenerala, lehengusu...
Raketista

Maria Antonia Uzkudun Amunarriz euskal erraketista profesionala izan zen. Anoetako txikita goitizenarekin kantxaratu zen eta munduan inoiz izan den erraketistarik handienetarikoa izatera heldu zen. Emakumezkoen kirol profesionalean aitzindaria izan zen.

Maria Antonia Uzkudun Anoetan jaio zen eta 14 urte zituenetik kantxaz-kantxa ibili zen, erraketa lagun zuela. 1941. urtean egin zuen debuta Salamancan eta 1964an Kirol Merituaren domina eman zioten. Garai hartako beste hainbat sari ere irabazi zituen. Salamancan ez ezik, Madril, Valentzia, Bartzelona, Kuba zein Mexikoko frontoietan jokatu zuen. Mexikon jardun zuen sasoian berriz, sari oso garrantzitsuak banatzeko ere deitzen zioten; hipodromoko sariak zein literatur mailakoak. 28 ur...
Idazlea, Filologiako ikerlaria, irakaslea eta emakumeen eskubideen aldekoa

Idazlea, Filologiako ikerlaria, irakaslea eta emakumeen eskubideen aldekoa izan zen. Espainiako unibertsitate batean Filosofia eta Letretako lizentzia lortu zuen bigarren emakumea izan zen (1896an) bai eta doktoregoa lortu zuen lehen emakumea ere (1909an).

Haren gurasoak euskal herritarrak ziren, baina bera Madrilen hazi eta hezi zen bost urte zituenetik. Amalia Goiri jostunaren alaba zen. Ama kultura handikoa, nortasun sendokoa eta librepentsalaria izanik, garaiko ohituren eta mugen gainetik hezi zuen Maria Goiri bere alaba. Alaba txikitan gimnasioan apuntatu zuen eta hamabi urte zituela Merkataritza Eskolan. Hamasei urterekin Filosofia eta Letretako lizentziaturan entzule bezala ikasten hasi zen, matrikulatu gabe. 1891-1892 ikasturtean Sustap...
Feminista

Parisen jaio arren, Marie Coulun lehen emakume feminista euskalduna izan zen.

Frantziako hiriburuan jaio zen Coulun, 1837an. Ondoren, baina, madame d’Abbadia d’Arrast gisa ezagunagoa egin zen, izan ere, 21 urte zituela Charles Abadia Urrustoirekin ezkondu zen, besteak beste lore jokoak eta euskal festak antolatu zituen Anton Abadia Urrustoi geografo, astronomo eta kultur eragile ezagunaren anaia gaztearekin –d’Abbadia d’Arrast frantses izenarekin ezagutzen zen familia–. Charles, Marie eta bikoteak eduki zituen seme-alabek f...
Inprimatzailea

Martina Gorostitza Acedo arabar inprimatzailea izan zen.

 

1811an Agapito Manteli Ibarrondorekin ezkondu zen. 1830ean senarra hil zitzaionean, honen familiaren inprimategia zuzendu zuen. Inprimategiak orduan “Viuda de Manteli e Hijos” izena hartu zuen. Iturria: Wikipedia  
Militarra

Maria Martina Ibaibarriaga Elorriaga, Manuel Martinez ezizenaz ezaguna, militarra.

Berrizen 1788ko urtarrilaren 26an jaioa, hango San Joan Bataiatzailearen elizan bataiatu zuten. Aita Jose Ibaibarriaga Gerena-Amesti gerrikaiztarra zuen; eta ama, Magdalena Elorriaga Arteaga berriztarra. Aita botikaria zen, eta Bilboko Zazpikaleetan jarri zuen saltokia. 1808ko abuztuaren 16an frantziar armada Bizkaiko hiriburuan sartu eta arpilatzen ari zela, botikan aita eta neba hil zizkioten. Elena eta Ramona ahizpen aurrean mendekua zin egin zuen; eta, nebaren jantziak jarrita, izena eman...
Bertsolaria

Oiartzungo Ergoien auzoko Galtzareta baserriko alaba zen eta bertsotan trebea. 1907an, 43 urte zituela, Juan Kruz Irastortzarekin Zabale baserrira ezkondu zen. Ezkondu ondorengo bertsorik edo bertso jardunik ez da jaso.

Martxelina bertsolaria zen, nahiz eta garai haietan emakume izanagatik arazoa besterik ez izan. Aita Zavalak berari buruz gogoratutakoa eta bertso gutxi batzuk jaso ahal izan zituen: Erromerietan eta bileretan bertsolariak omen izaten zirenean Martxelina harengana hurreratu eta sarritan beraiekin bertsotan lotzen omen zen, batzuetan entzuten zegoen lekutik eta beste batzuetan bertsolariengana hurbilduta. Martxelinaren lau ahizpek eta lagunek ez omen zuten gustuko hau eta errietan egiten omen...
Musikaria

Trikiti musikako pandero jotzailea eta abeslaria.

Zeberioko Egia auzoan jaio zen, eta txikitatik panderoa jotzen eta koplak inprobisatzen ikasi zuen. Bederatzi urte zituela neskame joan zen Basurtura, ganadu tratante baten etxera. Han hiru urte inguru eman ondoren, berriz ere Zeberiora itzuli eta Ugaoko hariki fabrikan hasi zen lanean. Hamabi urte besterik ez zuela hasi zen Maurizia jaiegun eta festetan herriko plazetan jotzen. Patuak idatzita zuen moduan, panderoa jotzen eta kopla zaharrak abesten ezagutu zuen Mauriziak Benantzio, bere...
Musikagile eta piano-jolea

Miren Maria Begoña Rojí  Astorquia Santurtzin jaio zen 1917an, Pedro Rojí Alzola eta Maria Astorquia Eguiluzen alaba. Flandestar jatorri bitxiko familia bat da (XVII. mendean Herbehereetatik etorri ziren Kantabriako Lierganes eta La Cavadako kanoi eta burdinola fabriketan lan egiteko). Adar bat XIX. mendean iritsi zen Santurtzira, eta nolabaiteko garrantzia hartu zuen.

Bere aita, Pedro Rojí, Luis Amann eta Román Alonsoren Santurtziko historiaren irudiak liburuan argitaratutako karikatura batzuen egilea da, 1989an argitaratua (273. orrialdea eta hurrengoak). Anastasio Amesti Astorquia, hargin maisu ospetsua, bere lehengusua zen. Miren Roji piano eta solfeoko irakasle gisa nabarmendu zen bere etxean, eta oroitzapen atsegina utzi zuen bere ikasleen artean; besteak beste, Javier Bustamante Lagun Zaharrak abesbatzako zuzendaria eta Andoli...
Sukaldaria

Gaztea zela, Gaitan de Ayala familiaren etxean sartu zen lan egitera. Familia honen alaba bat Donostiara ezkondu eta hara joan zen Nicolasa sukaldeaz arduratzeko.

Narciso Dolagarai Pikabea harakina ezkondu eta 1912an Aldamar kalean Casa Nicolasa  jatetxe ospetsua ireki zuten. Laster ospetsu bilakatu zen. 1932an Maria Urrestarazuri jatetxea saldu eta seme-alabekin batera Kontxa parean "Andia" jatetxea ireki zuen. Gerra Zibilaren ondoren, 1940an, Madrilera joan eta bertan "Nicolasa" jatetxea ireki zuen. Nicolasa Pradera batez ere ezaguna da idatzi zuen s...
Bertsolaria

Gipuzkoar bertsolaria izan zen, Joxe Bernardo Otañoren alaba, Adriana Otañoren ahizpa eta Pedro Mari Otañoren lehengusina. Ezagutzen den emakumeen lehen bat-bateko bertsoa berea da.

Zizurkilgo Errekalde baserrian jaioa, Joxe Bernardo Otaño eta Inazia Odriozolaren alaba zen. 1892an ezkondu zen Joxe Migel Zalduarekin eta Zizurkilgo Benta baserrian jarri ziren bizi izaten. Etorri handiko emakumea zen, erantzun azkarrak ematen trebea. Alaba bat izan zuten: Klara. 1950ean, Pedro Mari Otañori Zizurkilen egindako omenaldian parte hartu zuen. Hantxe abestu zuen lehendabiziko aldiz eremu publikoan, 84 urte zituela. 1954an hil zen Plazida Otaño. Egun, Zizurkil...
Politikaria

Polixene Trabudua Agirrezabal Euzko Alderdi Jeltzaleko mitinlari ospetsu izan zen 1936ko gerraren aurretik.

Polixene Trabudua Agirrezabal (Sondika, 1912- Zeberio, 2003) Euzko Alderdi Jeltzaleko mitinlari ospetsu izan zen 1936ko gerraren aurretik, Haydée Agirre, Julene Urzelai eta Maria Teresa Zabalarekin batera, emakumezko laukote famatuko kidea izan zen. Sondikan jaio zen Polixene Trabudua. Bere gurasoek bi haur haurdunaldian galdu ondoren, bera ere larri jaio zelarik, aitak jaioberritan a...
Maistra

Polonia Etxeberria Eibarko neskentzako lehen eskolako maistra izan zen.

Gazte-gaztetatik izan zuen irakaskuntzarako joera. XIX. mende amaieran emakume batek ikastea ohikoa ez bazen ere, Logroñora joan zen irakasle-ikasketak egitera. Eibarko neskentzako lehen eskola sortu zenean, Gumersinda Lopez de Gereñu irakaslearen laguntzaile aritu zen. Garai hartan, Eibarren bi maistra zeuden: Gumersinda Lopez de Gereñu eta Petra Ziaran. 1889an Petra hil zenean, Polonia Etxeberriak hartu zituen haren irakaskuntza-ardura guztiak. Bizitzako urte...

Creative Commons lizentzia


2024 IAMETZA

LEGE OHARRA PRIBATUTASUN POLITIKA

HARREMANETARAKO